---o0o---
Chú thích
- S: nguyên tác tiếng Sanskrit của mục từ dạng La-tinh hóa
- P: nguyên tác tiếng Pàli của mục từ dạng La-tinh hóa
- A: tiếng Anh
- H: tiếng Hán
- Ph: tiếng Pháp
- T: tên mục từ bằng tiếng Tây Tạng dạng La-tinh hóa.
- Hâ: các hình thức phiên âm tiếng Việt khác nhau của một mục từ.
- Hd: các hình thức dịch nghĩa khác nhau của một mục từ.
- Td: tân dịch.
- Cd: cựu dịch.
- Đl: đối lại
- x: xem
- Đn: đồng nghĩa.
- Vd: ví dụ
- Gđ: cách gọi đầy đủ của một mục từ.
- Gt: cách gọi giản lược hay vắn tắt của một mục từ.
- Cg: hình thức đồng nghĩa hay tên gọi khác của một mục từ.
- Tên khoa học: tên gọi theo khoa học của một mục từ.
- k. ng.: khẩu ngữ
- X.: xem.
- CĐTĐL: Cảnh Đức Truyền Đăng lục
- CTTNL: Cổ tôn túc ngữ lục
- ĐQMT: Đại quang minh tạng
- DTNL: Duy Tắc ngữ lục
- GTPĐL: Gia Thái Phổ Đăng lục
- HĐNL: Hư Đường ngữ lục
- HSLNMDT: Hám Sơn Lão Nhân Mộng Du tập
- KTTQTĐL: Kiến trung tịnh quốc tục đăng lục
- LĐHY: Liên Đăng Hội Yếu
- LSPGĐT: Lịch Sử Phật Giáo Đàng Trong
- MANL: Mật Am ngữ lục
- MBTL: Minh Bản Tạp lục
- MGNL: Minh Giác ngữ lục
- NĐHN: Ngũ Đăng Hội Nguyên
- NGCTT: Ngũ Gia Chính Tông Tán
- NHQL: Nguyên Hiền quảng lục
- NLNL: Nguyên Lai ngữ lục
- NTNL: Như Tịnh ngữ lục
- PDNL: Pháp Diễn ngữ lục
- PDNL: Phần Dương ngữ lục
- PKNL: Phạm Kỳ ngữ lục
- PQĐTĐ: Phật Quang Đại Từ Điển
- TBCTT: Tăng Bảo Chính Tục truyện
- TLTBT: Thiền Lâm Tăng Bảo truyện.
- ThQST: Thiền Quan Sách Tiến
- TĐT: Tổ Đường tập
- TCTT: Tống Cao Tăng truyện
- TTĐL: Tục Truyền Đăng lục
- ThMMBTSTL: Thiên Mục Minh Bản Thiền sư tạp lục
- VHVNTH 1989-1995: Văn hóa Việt Nam Tổng Hợp 1989-1995

---o0o---

----------------------------- Tam Tạng Pháp Số - Cs Lê Hồng Sơn -----------------------------
● 二十五三昧破二十有 (Pháp Hoa Huyền Nghĩa)
Tiếng Phạn là Tam Muội, tiếng Hoa là Chánh Định. 25 Chánh Định phá 25 hữu là so với lý mà đối trị, tùy nghĩa mà đặt tên. Vì ba cõi Dục, Sắc, Vô Sắc tuy có vui, khổ không giống nhau, nhưng có thật sanh, tử chấp chặt nên dùng pháp Tam Muội Vô Cấu vân vân này để phá bỏ những điều ấy của ba cõi, làm cho chúng sanh ra khỏi các hữu đó.
Một, Vô Cấu Tam Muội Phá Địa Ngục Hữu. Vì các nghiệp hoặc của Bồ Tát đã thanh tịnh nên chứng được Chánh Định Vô Cấu, thương xót những chúng sanh ấy chịu các khổ ở địa ngục; vì vậy dùng Chánh Định này dạy chúng tu hành, ra khỏi quả báo địa ngục và ác nghiệp đó.
Hai, Bất Thối Tam Muội Phá Súc Sanh Hữu. Vì Bồ Tát tu giữ giới, Thiền Định để phá bỏ các ác nghiệp, tự mình được lợi ích, không thối lui, chứng được Chánh Định bất thối, thương xót những chúng sanh ấy chịu khổ súc sinh, nên dùng Tam Muội này làm cho chúng ta lìa các ác, không còn thối thất thiện đạo.
Ba, Tâm Lạc Tam Muội Phá Ngạ Quỷ Hữu. Vì Bồ Tát tu giới, định, huệ để phá vỡ các nghiệp ác, chứng được Tam Muội tâm lạc, thương xót các chúng sanh đó, chịu khổ của quỷ đói, nên dùng Tam Muội này làm cho chúng xa lìa các điều ác mà tâm sanh hỷ lạc.
Bốn, Hoan Hỷ Tam Muội Phá A Tu La Hữu. Tiếng Phạn là A Tu La, tiếng Hoa là Vô Đoan Chánh. Vì Bồ Tát tu giới, định, huệ phá vỡ những nghiệp ác gây ra sợ hãi, chứng được Tam Muội hoan hỷ, thương xót những chúng sanh ấy, chịu khổ A Tu La, nên dùng Tam Muội này, khiến cho chúng xa lìa nghi ngờ, sợ hãi.
Năm, Nhật Quang Tam Muội Phá Phất Bà Đề Hữu. Tiếng Phạn là Phất Bà Đề, tiếng Hoa là Thắng, tức Đông Châu. Vì Bồ Tát tu giới, định, huệ được Nhất thiết trí quang, phá vỡ mê mờ các nghiệp ác và Vô Minh, chứng được Nhật Quang Tam Muội, thương xót chúng sanh ở Đông Châu, chịu nhiều sống, chết, nên dùng Tam Muội này làm cho chúng phá vỡ những tối tăm của các nghiệp ác để được ra khỏi.
Sáu, Nguyệt Quang Tam Muội Phá Cù Da Ni Hữu. Tiếng Phạn là Cù Da Ni, tiếng Hoa là Ngưu Hóa, tức Tây châu. Vì Bồ Tát tu giới, định, huệ, chứng được tất cả trí quang, phá vỡ tối tăm của Vô Minh, nghiệp ác, chứng được Tam Muội Nguyệt Quang, thương xót chúng sanh Tây châu đó, chịu sống, chết, nên dùng Tam Muội này khiến chúng phá tan những tối tăm của nghiệp ác.
Bảy, Nhiệt Diệm Tam Muội Phá Uất Đơn Việt Hữu. Tiếng Phạn là Uất Đơn Việt, tiếng Hoa là Thắng xứ, tức là Bắc châu. Vì Bồ Tát tu giới, định, huệ phá tan chấp ngã, chứng được Tam Muội Nhiệt Diệm, thương xót chúng sanh Bắc Châu đó chấp chặt vào ngã, rất khó dạy bảo, nên dùng Tam Muội này, làm cho chúng xa lìa cái ngã sai lầm ấy và kể cái chấp ấy cũng không có để được giải thoát.
Tám, Như Ảo Tam Muội Phá Diêm Phù Đề Hữu. Tiếng Phạn là Diêm Phù Đề, tiếng Hoa là Thắng Kim Châu, tức là Nam Châu. Vì Bồ Tát tu giới, định, huệ phá tan hoặc nghiệp hư ảo, chứng được Tam Muội Như Ảo, thương xót chúng sanh ở Nam châu này, quả báo phiền tạp, thọ mạng bất định, giống như ảo hóa, nên dùng Tam Muội này, khiến cho chúng phá tan các ảo hỏa đó và được xa lìa hoặc nghiệp hư ảo.
Chín, Bất Động Tam Muội Phá Tứ Thiên Vương Hữu. Tứ Thiên Vương là Trì Quốc Thiên Vương ở phía Đông; Tăng Trưởng Thiên Vương ở phía Nam; Quảng Mục Thiên Vương ở phía Tây; Đa Văn Thiên Vương ở phía Bắc. Bồ Tát tu giới, định, huệ phá tan phiền não tán loạn chứng được Tam Muội Bất Động. Vì trời này du hành thế gian biết các hành động tạo ra nghiệp cảm quả báo, nên dùng Tam Muội này khiến cho chúng phá tan các nghiệp cảm ấy, cũng để chứng được Tam Muội ấy.
Mười, Nan Phục Tam Muội Phá Tam Thập Tam Thiên Hữu. Trời 33 tức là trời Đao Lợi. Vì Bồ Tát tu giới, định, huệ phá tan tất cả nghiệp cảm, chứng được Tam Muội Của Địa Cư, hoặc nghiệp quả báo rất khó phá bỏ, nên dùng Tam Muội này, làm cho chúng phá những khó khăn ấy và cũng chứng được Tam Muội ấy.
Mười một, Duyệt Ý Tam Muội Phá Diệm Ma Thiên Hữu. Diệm Ma là tiếng Phạn nói đủ là Tu Diệm Ma, tiếng Hoa là Thiện Thời Phân. Vì Bồ Tát tu giới, định, huệ phá tan các phiền não, chứng được Tam Muội Duyệt Ý này. Trời này lấy việc ở khoảng không làm vui, mà chưa có cái nào ở trên thượng giới bằng, nên dùng Tam Muội này, khiến cho chúng lìa bỏ cái vui Không Xứ ấy, mà chứng được cái vui bất động.
Mười hai, Thanh Sắc Tam Muội Phá Đâu Suất Đà Thiên Hữu. Tiếng Phạn là Đâu Suất Đà, tiếng Hoa là Tri Túc. Vì Bồ Tát tu giới, định, huệ phá tan phiền não, chứng được Tam Muội Thanh Sắc. Vì quả báo của trời này, cung điện, y phục quý báu đều là màu xanh, nên dùng Tam Muội này khiến cho chúng lìa bỏ phiền não và cũng chứng được Tam Muội ấy.
Mười ba, Hoàng Sắc Tam Muội Phá Hóa Lạc Thiên Hữu. Vì Bồ Tát tu giới, định, huệ phá tan các phiền não, chứng được Tam Muội Hoàng Sắc, vì quả báo cõi trời này, cung điện, y phục quý báu. Tất cả đều màu vàng, nên dùng Tam Muội này khiến cho chúng xa lìa tất cả phiền não mà chứng được Chánh Định ấy.
Mười bốn, Xích Sắc Tam Muội Phá Tha Hóa Tự Tại Thiên Hữu. Vì Bồ Tát tu giới, định, huệ phá tan phiền não, chứng được Tam Muội Xích Sắc. Vì quả báo cõi trời này, cung điện, y phục quý báu, tất cả đều màu đỏ; nên dùng Tam Muội này làm cho chúng lìa bỏ tất cả phiền não và cũng chứng được Chánh Định ấy.
Mười lăm, Bạch Sắc Tam Muội Phá Sơ Thiền Hữu. Sơ Thiền tức Sắc Giới Thiên. Vì Bồ Tát tu giới, định, huệ chứng được Tam Muội Bạch Sắc. Vì quả báo trời này, tất cả đều màu trắng, nên dùng Tam Muội này, khiến cho chúng lìa bỏ tất cả phiền não và cũng chứng được Chánh Định ấy.
Mười sáu, Chủng Chủng Tam Muội Phá Phạm Vương Hữu. Phạm Thiên cũng là trời Sơ Thiền ở cõi Sắc. Vì Bồ Tát tu giới, định, huệ chứng được nhiều thứ Tam Muội. Vì vị thiên chúa ấy lãnh đạo thiên giới, chủng loại nhiều, quả báo chẳng giống nhau nên dùng Tam Muội này làm cho chúng xa lìa các thứ quả báo và cũng để chứng được Chánh Định ấy.
Mười bảy, Song Tam Muội Phá Nhị Thiền Hữu. Nhị Thiền là trời ở cõi Sắc. Vì Bồ Tát tu giới, định, huệ chứng được Song Tam Muội. Vì trời này bên trong có duy nhất hai loại định tướng là Tịnh chi và Hỷ Chi, tức là hai thứ quả báo, nhưng chứa lý song không, song giả, song trung, nên dùng Tam Muội này, khiến cho chúng lìa bỏ tịnh, hỷ để chứng song không.
(Song Không là hai Hoặc Kiến, Tư đều không. Song Giả là Kiến Giả, Tư Giả, tức là Hoặc Kiến, Tư. Vì thể của hoặc này, hư dối không thật. Song trung là phá Kiến, Tư Hoặc cùng vào trung đạo).
Mười tám, Lôi Âm Tam Muội Phá Tam Thiền Hữu. Tam Thiền cũng ở cõi Sắc. Vì Bồ Tát tu giới, định, huệ chứng được Tam Muội Lôi Âm. Vì cái vui rất mực của trời này, như cá ngủ trong băng, trùng ngủ trong đất, vướng vào cái vui của quả báo ấy, nên dùng Tam Muội này làm cho chúng kinh hãi, khiến chúng lìa bỏ các thứ vui ấy và cũng là để chứng được Chánh Định đó.
Mười chín, Chú Vũ Tam Muội Phá Tứ Thiền Hữu. Tứ Thiền cũng thuộc Sắc Giới. Vì Bồ Tát tu giới, định, huệ chứng được Tam Muội Chú Vũ, vì trời này giống như đất bằng có đầy đủ hạt giống. Nếu không gặp mưa thì mầm non không nẩy được, nên dùng mưa của Tam Muội này, làm cho chúng nẩy mầm Tam Đế và cũng để chứng được Chánh Định ấy. (Tam đế là Chơn, Tục, Trung Đế).
Hai mươi, Như Hư Không Tam Muội Phá Vô Tưởng Thiên Hữu. Vô Tưởng Thiên cũng thuộc trời Sắc Giới. Vì Bồ Tát tu giới, định, huệ chứng được Tam Muội Như Hư Không. Trời này từ sanh đến chết tâm tưởng không hoạt động lầm cho là quả báo chẳng không, đó là Niết Bàn, nên dùng Tam Muội này phá tan cái phi không ấy (chẳng không), khiến chúng tu hạnh không tịnh, cũng là để chứng được Tam Muội này.
Hai mươi mốt, Chiếu Cảnh Tam Muội Phá A Na Hàm Thiên Hữu. Tiếng Phạn là A Na Hàm, tiếng Hoa là Bất Hoàn, tức quả thứ ba, sanh lên trời Sắc Giới. Vì Bồ Tát tu giới, định, huệ chứng được Tam Muội chiếu cảnh. Vì trời này, tuy chứng được vô lậu Tịnh Sắc, chỉ là quả báo thanh tịnh thôi mà chưa được rốt ráo sắc không, nên dùng Tam Muội này để làm cho chúng phá tan cái sắc thanh tịnh của quả báo ấy, mà được lý chân không rốt ráo, cũng là để chứng được Tam Muội này. Hai mươi
Hai, Vô Phá Tam Muội Phá Không Xứ Hữu. Không xứ tức là trời Vô Sắc. Vì Bồ Tát tu giới, định, huệ chứng được Tam Muội Vô Ngại. Trời này đã ra khỏi lồng sắc, được quả báo vô ngại, nhưng chưa phải là cái vô ngại của không, giả, trung, nên dùng Tam Muội này khiến cho chúng lìa bỏ quả báo ấy, cũng là để chứng được Tam Muội ấy.
(Lồng sắc là ở cõi Sắc bị sắc chất ràng buộc như con vật ở trong lồng).
Hai mươi ba, Thường Tam Muội Phá Thức Xứ Hữu. Thức xứ là thuộc cõi Vô Sắc. Vì Bồ Tát tu giới, định, huệ chứng được Thường Tam Muội. Trời này dùng sự tương tục của thức làm thường (hữu), đây là quả báo của định, tức là chẳng phải cái thường Vô Vi, nên dùng Tam Muội này khiến cho chúng lìa bỏ cái thường quả báo từ định, cũng là để chứng được Tam Muội này.
Hai mươi bốn, Lạc Tam Muội Phá Bất Dụng Xứ Hữu. Bất dụng xứ cũng có tên là Vô Sở Hữu Xứ thuộc trời Vô Sắc Giới. Bồ Tát tu giới, định, huệ chứng được Lạc Tam Muội. Vì trời này chán Thức Xứ Vô Biên, muốn vào Sở Hữu Xứ. Vì chúng sanh ở cõi này như si mê. Si mê là khổ, nên dùng Tam Muội này làm cho chúng lìa bỏ si mê, cũng là để chứng được Tam Muội ấy. Hai mươi lăm, Ngã Tam Muội phá Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ hữu. Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ là thuộc trời Vô Sắc Giới. Vì Bồ Tát tu giới, định, huệ chứng được Ngã Tam Muội, vì trời ở trên đỉnh cõi Vô Sắc Giới cho đó là quả báo của Niết Bàn, nhưng vẫn còn những phiền não vi tế chưa được tự tại, nên lấy Tam Muội này khiến cho chúng lìa bỏ phiền não, cũng là để chứng được Tam Muội ấy.